ÖZEL GÜVENLİK PERSONELİ İLE İLGİLİ

DENETİM, YASAKLAR VE CEZA HÜKÜMLERİ

Ahmet KARAGÖZ[*]

Özel güvenlik şirketleri, 5188 sayılı “Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun”la kurularak ticari anlamda faaliyetlerini sürdürmektedirler. Sayıları yüz binlerle ifade edilen özel güvenlik personeli, kamu güvenliğini tamamlayıcı mahiyette hizmet vermektedir. Görev alanları ve yetkileri, ilgili yasada belirlenmiştir. Yasa uyarınca, 90-120 saatlik özel güvenlik eğitimini tamamlayarak sınavda başarılı olanlar, Vali onayı ile göreve başlamaktadırlar.

Bir yerde sistemin olumlu devam edebilmesi, eğitim ve denetimle gerçekleştirilir. Özel güvenlik personelinin eğitimleri, sınavla değerlendirilmeye tabi tutulmakta, başarılı olanlar sertifika sahibi olabilmektedirler. Özel güvenlik personelinin hizmetlerinin de denetlenmesi bu teşkilatların amacına uygun faaliyette bulunmasını sağlayarak, kamu güvenliğinin sağlanmasında büyük faydalar sağlayacaktır.

Bu kapsamda; özel güvenlik şirketleri, birimleri, özel güvenlik eğitimi veren kurumlar, İçişleri Bakanlığı tarafından denetleneceği gibi Valiler, İl Jandarma Alay Komutanlığı veya İl Emniyet Müdürlüğü aracılığı ile her zaman denetleyebilmektedir. (5188 SK. Md. 22)

“İçişleri Bakanlığı ve valilikler özel güvenlik hizmetleri kapsamında, özel güvenlik birimlerini, özel güvenlik şirketlerini ve özel güvenlik eğitimi veren kurumları denetlemeye yetkilidir.

Denetim sonucu tespit edilen eksiklerin ilgili kişi, kurum ve kuruluş ve şirketlerce verilen süre içinde giderilmesi zorunludur...” ( 5188 Sk. Md.22)

Özel güvenlik personelinin görev yetki ve sorumluluklarını belirleyen kuruluş yasalarında, tabi olacakları yasaklar ve cezaları belirlenmiştir. Özel güvenlik teşkilatlarını, özel güvenlik hizmeti gören personeli ve özel güvenlik eğitimi veren kuruşların denetlenmesi, İçişleri Bakanlığı ve Valiliklerce yapılmaktadır. Denetimlerde göz önünde bulundurulacak hususlar yönetmelikte belirlenmiştir.

Denetimlerde bulunan genel kolluk, özel güvenlik personelinin tabi olduğu yasaklar konusunu takip etmelidir. Denetimler sırasında rastlanılan hususların tutanakla belirlenerek işlem yapılmalı, adliyeyi ilgilendiren konular adli makamlara bildirilmelidir. 5188 sayılı Yasada özel güvenlik personeline, yöneticilerine, hizmet satın olan kurumlara, özel eğitim veren eğitim şirketlerine, ağır cezalar öngörülmektedir bu cezaların uygulanabilmesi için mutlaka yasal işlem yapılmalıdır. Yasal işlemler denetimi yapan yetkili kolluk kuvvetleri tarafından başlatılmalıdır.

Bu kapsamda yapılması gerekli iş ve işlemler ile bunlara ilişkin açıklayıcı bilgiler aşağıda maddeler halinde belirtilmiştir.

1-Görev Dışında Çalıştırma Yasağı

“ Özel güvenlik personeli, Kanunda belirtilen koruma ve güvenlik hizmetleri dışında başka bir işte çalıştırılamaz.” (5188 Sk. Md. 16)

Güvenlik ve koruma hizmetleri bilgi beceri ve özellik isteyen, profesyonellik gerektiren hizmet guruplarındandır.

Koruma ve güvenlik hizmetlerinde görevlendirilen güvenlik personelinin amacı görevli olduğu yerde çalışanların vücut bütünlüklerini korumak, kuruluşa zarar verebilecek durumları önceden tespit ederek gerekli güvenlik önlemlerini almak, kurum ve kuruluşu yangın,sabotaj, hırsızlık olaylarına karşı korumaktır. Bu amaçla görevlendirilen güvenlik elemanının kurumun diğer işlerinde görevlendirilmesi amaca uygun değildir.

Başka işlerde görevlendirilen, güvenlik personelinin yaptırım gücü azalır, otoritesi düşer ve kendinden beklenen verim alınamaz, kısaca kuruluşta, amacına hizmet edemez duruma gelir.

Amacı dışında başka hizmetlerde görevlendirilen özel güvenlik görevlisinin bu duruma itiraz etme, ilgili makam ve mercilere bu durumu bildirme hakkı vardır.Kanun koyucu bu durumların önüne geçmek için, 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunda düzenleme yaparak “Özel güvenlik görevlisini koruma ve güvenlik hizmetleri dışında başka bir işte çalıştıran kişi, kurum ve kuruluşlara her eylemleri için bir milyar lira idari para cezası verilir.” ( 5188 Sk. Md. 20/ e) Hükmü ile güvence altına almıştır.

2-Grev Yasağı

“Özel güvenlik personeli greve katılamaz” (5188 Sk. Md.17)

İşçilerin topluca çalışmamak suretiyle işyerinde faaliyeti durdurmak veya işin niteliğine göre önemli ölçüde aksatmak amacıyla aralarında anlaşarak veyahut bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları için verdiği karara uyarak işi bırakmalarına grev denilir.(2822 sayılı, Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu Md.25 Birinci Fıkra)

Özel güvenlik görevlileri,işçi ve işverenin hak ve menfaatlerinin korunması bakımından gerek kanuni gerekse kanun dışı grevlere katılamaz.

“Grev yasağına uymayan özel güvenlik görevlisine bir milyar lira para cezası verilir, çalışma izni iptal edilir.Bu kişiler bir daha özel güvenlik görevlisi olamaz.” (5188 Sk Md. 20/c)

3-Özel Güvenlik Kimlik Belgesini Kullanmama ve Başkasına Kullandırma Yasağı

“Özel güvenlik görevlilerine valilikçe kimlik kartı verilir.Kimlik kartında görevlinin adı ve soyadı ile silahlı ya da silahsız olduğu belirtilir.

Kimlik kartı görev alanı ve süresi içerisinde herkes tarafından görünebilecek şekilde yakaya takılır. Üzerinde kimlik kartı olmayan özel güvenlik görevlileri Kanunun 7 inci maddesindeki yetkilerini kullanamazlar.

Herhangi bir sebeple görevinden ayrılan özel güvenlik görevlileri işveren tarafından on beş gün içinde valiliğe bildirilir.( 5188 Sk. Md.12)

“ Özel güvenlik kimlik kartını başkasına kullandıran özel güvenlik görevlisine Bir milyar lira idari para cezası verilir ve bu kişilerin çalışma izni iptal edilir. Bu kişiler bir daha özel güvenlik görevlisi olamazlar.” (5188 Sk. Md, 20/c)

Özel güvenlik personeli resmi veya sivil olarak görev yaptığı sürece valilikçe verilen kimlik kartını görünür şekilde taşımak zorundadır.

Özel güvenlik personelinin kimliğini başkalarına vererek kullanmasını sağlaması durumu tespit eden genel kolluk görevlisi, özel güvenlik personeli ve kullanan kişi hakkında yasal işlem başlatmalıdır. İdari ve adli yönden işlem yapılarak ceza uygulanmalıdır.

Kimlik kartını başkalarına kullandırma işleminde, başka yasa ihlalleri oluşmuşsa ayrıca o konularda da yasal işlem yapılmalıdır.

4-Özel Güvenlik Personelinin Silahını Görev alanı Dışına Çıkarması Yasağı

Kişilerin silahlı personel tarafından korunmasına, kurum ve kuruluşlarda bulundurulabilecek silah ve teçhizatın miktarını ve niteliğini özel güvenlik komisyon kararı üzerine vali tarafından izin verilmektedir.( 5188 Sk. Md. 3)

“ Ateşli silahını bu kanuna aykırı veya görev alanı dışında kullanan özel güvenlik görevlisine bir milyar lira idari para cezası verilir ve bu kişilerin çalışma izni iptal edilir. Bu kişiler bir daha özel güvenlik görevlisi olamazlar.” (5188 Sk. Md 20/c)

Özel güvenlik görevlisi silahını görev alanları içinde ve görevli olduğu süre içinde taşıma ve gerektiğinde kullanma yetkisine sahiptir.

Özel güvenlik personeli kanuna aykırı olarak silahını görev bölgesi dışına çıkarmayacaktır. Yasal işlemin yapılabilmesi için silahını görev alanı dışına çıkarıldığının genel kolluk tarafından tespit edilmesi ve yasal işlem başlatılması gereklidir. Silahını görev alanları dışına çıkarma eylemi idari yönden (disiplin açısından) cezası belirlenmiştir. Silahını görev alanı dışına çıkarma eylemi, başka suç teşkil edeceğinden adli yönden de işlem yapılmalıdır.

5-Görevden Uzaklaştırma Yasağı

İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına sebep olacak tarzda, işveren veya işveren vekili tarafından kendi teşebbüsü ile veya bir işveren kuruluşunun verdiği karara uyarak işçilerin topluca işten uzaklaştırılmalarına lokavt denir. (2822 Sk. Md.26)

Özel güvenlik kuruluşun güvenliğinden sorumlu olması nedeni ile lokavt dolayısıyla işten uzaklaştırılamaz. ( 5188 Sk. Md.18)

6-Amacı Dışında Faaliyet Gösterme Yasağı

“Amacı dışında faaliyet gösterdiği veya suçun kaynağına dönüştüğü tespit edilen şirketlerin ve özel eğitim kurumlarının faaliyet izni iptal edilir.Bu şekilde faaliyet izni iptal edilen şirketlerin veya kurumların,kurucu ve yöneticileri, özel güvenlik şirketlerinde ve özel güvenlik eğitimi veren kurumlarda kurucu ve yönetici olamazlar.”( 5188 Sk. Md. 22)

Özel güvenlik hizmetlerinin ve özel güvenlik eğitimi veren kurumların denetimler sonucu amacı dışına çıktığı veya suç kaynağına dönüştüğünün tespit edilmesi ve haklarında yasal işlem yapılması gerekir.

7-Denetimler Göz Önünde Bulundurulacak Hususlar

Özel güvenlik şirketi kurucuları, özel eğitim kurumları ve kurucuları, özel güvenlik görevlilerinin tabi olduğu kurallar ve aykırı davrananlar hakkında uygulanacak adli ve idari cezalar 5188 sayılı yasada belirlenmiştir.

Uygulama yönetmeliğinde denetimde göz önünde bulundurulacak esaslar;

“Bakanlık ve valilikler, Kanun ve bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilip getirilmediğini, yasak uygulama ve davranışlarda bulunup bulunmadığını ve amaç dışında faaliyet gösterilip gösterilmediğini tespit etmek amacıyla, özel güvenlik şirketlerini, özel güvenlik birimlerini ve özel eğitim kurumlarını denetleyebilir.”

“Denetim sırasında, faaliyet izninin ve personelin çalışma izinlerinin geçerli olup olmadığı; özel güvenlik görevlileri için mali sorumluluk sigortasının yaptırılıp yaptırılmadığı, üçüncü kişilere verilen koruma ve güvenlik hizmetlerine ilişkin sözleşmelerin usulüne uygun düzenlenip düzenlenmediği ve bu sözleşmenin zamanında valiliğe bildirilip bildirilmediği, görev alanına uyulup uyulmadığı, silah ve teçhizatın ruhsatlı olup olmadığı ve bunları usulüne uygun korunup korunmadığı, kayıt defterlerinin usulüne uygun tutulup tutulmadığı, eğitim hizmetlerinin bu yönetmelik hükümlerine uygun yürütülüp yürütülmediği, Kanun ve Yönetmeliğin diğer hükümlerine uyulup uyulmadığı ve amaç dışında faaliyet gösterilip gösterilmediği incelenir.” (Yönetmelik Md. 43,44) şeklinde belirlenmiştir.

Denetim sonucunda tespit edilen eksiklikleri ilgili kurum ve kuruluşa bildirilerek eksikliklerin giderilmesi için asgari yedi gün süre verilir. Eksiklikler giderilmediği veya denetim sonucunda konusu suç teşkil eden uygulamalar tespit edildiğinde gerekli idari ve adli işlemler yapılır.

8-Özel Güvenlik Mali Sorumluluk Sigortası

5188 sayılı “Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun”a göre faaliyet izni almış olan özel hukuk kişileri ve özel güvenlik şirketleri, istihdam ettikleri özel güvenlik görevlilerinin üçüncü kişilere verecekleri zararın tazmini amacıyla özel güvenlik mali sorumluluk sigortası yaptırmak zorundadır.(5188 Sk.Md.21)

Özel güvenlik mali sorumluluk sigortası genel şartları 26 Şubat 2005 tarih ve 25739 Sayılı Resmi gazetede yayımlanmıştır.

Sonuç olarak;

Devletin temel görevi vatandaşlarının can ve mal güvenliğini sağlamaktır. Özel olarak korunma ihtiyacı duyan yerlere genel kolluk kuvvetlerinin görevlendirilmesi, genel emniyet ve asayiş hizmetlerinde zafiyet meydana gelebileceği gibi bütün kolluk kuvvetlerinin özel koruma hizmetlerinde görevlendirilmesi gerekecektir. Bu boşluğu doldurmak amacıyla, özel güvenlik ihtiyacı duyan ve hizmet almak isteyen kişilere bu imkânı sağlamak için özel güvenlik şirketlerinin kurulmasına ve hizmet satmasına yasa ile izin verilmiştir.

Özel güvenlik personeline 5188 sayılı Yasada öngörülen idari cezalar, para cezası, meslekten ihraç ve bir daha özel güvenlik görevlisi olamamaktır.( Devlet memurluğunda meslekten ve memuriyetten ihraç cezası ile eşdeğer.)

Özel güvenlik hizmetleri kamu güvenliğini tamamlayıcı hizmet olduğu ilgili yasanın amaç kısmında belirlenmiştir. Özel güvenlik görevlileri Türk Ceza Kanunu uygulanmasında memur sayılmaktadır ve bunlara karşı görevleri sebebiyle suç işleyenler devlet memurları aleyhine suç işlenmiş gibi cezalandırılmaktadır.

(5188 Sk. Md.23) Özel güvenlik görevlileri hakkında idari para cezalarla ilgili husus uygulanması yönetmelikte “ Kanunun 20 inci maddesinde belirtilen hallerde, suça ilişkin tutanaklar eklemek suretiyle, ilgili kişi veya kuruluşa en az yedi gün süre verilerek savunması istenir. Savunması yeterli görülmeyenlere ilçelerde kaymakamın, illerde valinin onayı ile idari para cezası verilir.

Para cezası verilmesine ilişkin onaylar yedi gün içinde ilçelerde mal müdürlüklerine ,illerde defterdarlığa gönderilir.

Bu maddede öngörülen idari para cezaları o yerin valilik veya kaymakamlığının bildirimi üzerine 6183 sayılı kanun hükümlerine göre Maliye Bakanlığınca tahsisi olunur.”(ÖGHDKUİY Md.46) olarak belirlenmiştir.

Özel güvenliğin, ticari amaçlı faaliyet gösteren özel güvenlik görevlileri tarafından sağlanması, bununda yasa ile düzenlenmesi ve özel güvenlik görevlilerine bir çok alanda temel hak ve hürriyetlere müdahale yetkisi tanındığından, Devletin sorumluluğu artmıştır. Özel güvenlik şirketlerinin suç örgütleri haline gelmemesi için, görevleri, görev alanları ve görev anlayışları, görevi yerine getirmeleri, kuruluş amaçlarına uygun hareket edip etmedikleri çok sıkı denetlenmelidir. Suç unsuru ve kurallara aykırı davrandıkları tespit edilenler, aşırı zor kullananlar, insanların temel hak ve hürriyetlerine gereksiz müdahale edenler tespit edildiğinde derhal yasal işlemler yapılmalıdır. Bu tip özel güvenlik şirketlerinin faaliyetlerine son verilmeli, olaya neden olan güvenlik görevlilerinin bir daha güvenlik görevlisi olmaması için gerekli tedbirler alınmalıdır.[†]

Özel güvenlik personeline bu kanun da belirtilen cezaların uygulanmasında, ileride bir sorunla karşılaşmamak için idari işlemle birlikte adli işlemlere de başlanması gerekmektedir.[‡]

Yönetmelikte, özel güvenlik görevlilerine idari para cezası verebilmek için, yöntem belirlenmiştir. Meslekten ihraç ve bir daha özel güvenlik görevlisi olamama cezasının uygulanması ağır bir ceza olduğundan, ileride sorunlarla karşılaşmamak için bu hususun özellikle düzenlenmesi gereklidir. Özel güvenlik personeli görevi sırasında memur kabul edildiğinden, meslekten men cezası uygulanması gereken durumlarda, Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerin Yargılanması Hakkında kanun hükümleri uyarınca, idari soruşturma yapılarak, meslekten men cezasının uygulanması uygun olacaktır.

---

[*] 2.Sınıf Emniyet Müdürü, Eğitim Dairesi Başkan Yardımcısı, Akaragoz26@yahoo.com, Akaragoz26@mynet.com, Ahmet Karagöz tarafından “Suç Önleme Hizmetleri” adlı kitaptan alınmıştır.

[†] Yenisey, Nuhoğlu,Güzel, s. 70.

[‡] Age s. 70.